PROJEKAT
Tehničko i arhitektonsko nasleđe na prugama Vojvodine
Prva pruga prošla je delom Banata 1854. godine. Prolazeći kroz Jasenovo i Belu Crkvu u Srbiji, povezala je Aninu i Oravicu sa Bazijašom u Rumuniji.
Izgradnja železničke mreže u Vojvodini, na današnjoj teritoriji Srbije, obuhvata dva perioda: austrougarski period (1854-1916) i period novouspostavljene Jugoslavije, posle Prvog svetskog rata (1918-1945). Do kraja Prvog svetskog rata teritorija Vojvodine bila je u sastavu Austrougarske. Intenzivo širenje železničkih mreža u Evropi i Austrougarskoj obuhvatilo je i Vojvodinu, a pruge su građene do 1916. godine.
Upravljački blok na železničkoj stanici Alibunar
Prva pruga na današnjoj teritoriji Srbije i Banata izgrađena je 1854. godine. Povezala je Aninu i Oravicu (danas Rumunija), a preko Jasenova i Bele Crkve u Srbiji (28 km), Baziaš u Rumuniji. Prvobitna svrha je bila da se ugalj iz Anine preveze do Baziaša na Dunavu. Zahvaljujući prednostima železnice, uspostavljen je i putnički saobraćaj od Baziaša ka drugim delovima Carstva. Značaj tadašnje, jedinstvene evropske železničke mreže ilustruje putovanje austrijskog cara Franaca Jozefa u Egipat, na svečano otvaranje Sueckog kanala, koje je organizovano 17. novembra 1869. godine. Car je krenuo iz Beča i doputovao u Bazijaš, preko Segedina, Temišvara, Oravice, Jasenova i Bele Crkve. Iz Bazijaša je lađom putovao Dunavom, zatim Crnim i Sredozemnim morem - sve do Egipta.
Železnička stanica Jasenovo
Nakon razgraničenja, pruga Anina – Bazijaš prešla je reku Neru i ušla u Srbiju kod Dobričeva. Prošla je kroz Jasenovo i Belu Crkvu, zatim se mostom, preko Nere, vratila u Rumuniju i završila u luci Baziaš. Zbog političke situacije, nakon objavljivanja rezolucije Informbiroa, pruga je zatvorena za saobraćaj. Priprema Jugoslavije za moguću invaziju 1948. uključila je, između ostalog, rušenje mosta na Neri i prekid pruge. Nakon toga, pruga nikada nije obnovljena, a jedini trag jedne, od prvih pruga u Evropi, je železnički nasip pored Nere. Pruga od Jasenova do granice s Rumunijom, dužine 10,5km, zatvorena je za saobraćaj 1966. godine i demontirana je.
Granični kamen na obali Nere, na nekadašnjoj pruzi Anina - Jasenovo - Bazijaš
Versajski mir (1924) formalno je definisao granice zemalja, obuhvaćenih Prvim svetskim ratom. Između ostalog, u Banatu je izvršena delimična teritorijalna razmena između Jugoslavije i Rumunije. Nekoliko dana pre razgraničenja, Miloš Crnjanski, srpski pesnik i pisac, krenuo je vozom iz Kikinde za Žombolj (Jumbolia, Rumunija). O svojim utiscima pisao je 9. i 10. decembra 1923. u dnevnom listu Politika. Opisao je predele pored pruge, udobno putovanje vozom, ali i brige stanovnika, koji su morali da promene državu.
Železnička stanica Uzdin
Po završetku Prvog svetskog rata izgrađene su pruge Orlovat - Knićanin (1925, 24,9 km) i Titel - Knićanin (1927, 2,7 km). Poslednja pruga, Dunav stanica (Beograd) - Pančevo, dužine 26,3km, završena je nakon izgradnje Pančevačkog mosta preko Dunava. Pruga je otvorena za saobraćaj 1935. godine.
Železnička stanica Orlovat, skretnica iz 1915. godine
Poslednje decenije XX i početak XXI veka karakteriše proces prelaska sa železničkog saobraćaja na drumski saobraćaje. Posle 150 godina od puštanja u saobraćaj prve pruge, većina pruga u Vojvodini zatvorena je.
Pazi na voz i ne diraj branik - pružni prelaz kod stanice u Beloj Crkvi
Na konkursu Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, u oblasti digitalizacije kulturnog nasleđa i savremenog stvaralaštva za 2021. godinu, podržan je naš projekat: Tehničko i arhitektonsko nasleđe na prugama Vojvodine. Projekat je realizovan na stogodišnim železničkim prugama i stanicama u Vojvodini, u periodu mart - decembar 2021. godine.
