Aleksandrovo od vremena kolonizacije i posle
Aleksandrovo je osnovano 1921. godine, kada je naseljeno dobrovoljcima, učesnicima Prvog svetskog rata.
Centar Aleksandrova miriše na ruže
Kada se završio Prvi svetski rat, neke od prvih aktivnosti nove države bile su još jedna agrarna reforma i kolonizacija. Novi stanovnici Banata najčešće su naseljavani u postojeća naselja. Aleksandrovo je bilo jedan od izuzetaka. Za dobrovoljce, sa teritorija izvan predratne Srbije, 1921. godine osnovano je novo naselje: Aleksandrovo. Najveći broj kolonista došao je iz Like.
Na ulazu u Aleksandrovo
Tokom perioda od pedesetak godina mesto je više puta menjalo ime. Do 1943. bilo je Aleksandrovo, zatim Banatsko Aleksandrovo. Završio se i Drugi svetski rat, pa je selo nazvano Livade. Godinu dana kasnije, 1948. godine, ime sela je Velike Livade. Konačno, 1992. godine krug se zatvorio i selu je vraćeno ime Aleksandrovo.
Okolina Aleksandrova
I pored činjenice da je selo osnovano u novoj državi, naselje je formirano po nekadašnjim urbanističkim pravilima kapetana Veglera. Topologija sela obrazuje pravougaonik. Kuće su ušorene, grade se u nizu, uz ulicu.
Centar Aleksandrova
Određena je širina glavnih i sporednih ulica. Širine ulica morale su da obezbede prohodnost za potrebe svakodnevnih aktivnosti. Rastojanje između kuća i objekata trebalo je da bude dovoljno veliko, da se spreči lako širenje požara. Ulice se seku pod pravim uglovima, što se do danas zadržalo.
Miris lipa u centru Aleksandrova
Sasvim je verovatno da je Aleksandrovo jedno od najzelenijih mesta u Banatu i Vojvodini. Polazeći od seoskog parka u centru, svaka od ulica, sa obe strane, ima po dva drvoreda. Moguće je da su lipe i hrastovi zasađeni u godinama osnivanja sela. Znači, pre stotinak godina.
Stogodišnji hrast u centru Aleksandrova
Leti u Aleksandrovu mešaju se miris lipa i ruža.
Aleksandrovo miriše na ruže
Propisani arhitektonski uslovi zadržali su se i poštovani su do sedamdesetih godina XX veka. Do tog vremena izgled postojećih kuća nije menjan, a nove su građene po istim, vekovnim pravilima.
Javni objekti i spomenici
Još od vreme osnivanja Vojne granice i kolonizacija Banata iz XVIII veka urbanistički planovi postavljali su javne objekte oko obaveznog, gradskog parka, u centar naselja. Taj prostor dodeljen je administrativnim objektima, školi, crkvama, javnim česmama i bunarima.
Nije prošlo previše godina, a doseljene stanovnike Aleksandrova, dobrovoljce iz Prvog svetskog rata, zadesio je novi rat. Spomen obeležje, posvećeno žrtvama rata podignuto je na ulasku u selo, na mestu na kome su fašisti ubijali stanovnike Aleksandrova.
Obelisk sa spomenikom žrtvama Drugog svetskog rata
U centru Aleksandrova postavljena spomen-ploča, posvećena žrtvama rata. Previše je imena za jedno malo selo!
Spomen-ploča posvećena žrtvama Drugog svetskog rata
Još od početka XIX veka u banatskim selima osnivaju se dobrovoljna vatrogasna društva. Službene prostorije, domovi dobrovoljnih vatrogasnih društava grade se u centru naselja.
Dom Dobrovoljnog vatrogasnog društva u centru Aleksandrova
U Banatu od početka XVIII veka seoske crkve građene su prema nacionalnoj pripadnosti graničara, kolonista i stanovnika. U Aleksandrovo doseljeno je srpsko stanovništvo, pa je izgrađena pravoslavna crkva.
Crkva svetog Georgija izgrađena je u periodu između 1930. i 1932. godine.
Crkva svetog Georgija
Crkva svetog Georgija
Crtice iz svakodnevnog života Aleksandrova
Neki od događaja od pre stotinak godina ostali su u sećanjima, neki drugi u dokumentima.
Tridesetih godina XX veka organizovana je i postavljena opštinska policija, osnovan je opštinski rasadnik, a na molbu opštine dodeljena su dva kućna placa za javno-komunalne potrebe. Nekako u isto vreme opštinski beležnik S. K. kažnjen je zbog nehata u službi. Mnogo ozbiljniji problem bila je pojava stočne bolesti prostrela kod konja. Opština Aleksandrovo odlučila je da se zaduži kod Banatskog školskog odbora radi podizanja škole, a Ministarstvo prosvete pomoglo je podizanje i dovršenje školske zgrade. Pred početak rata Sokolsko društvo Aleksandrovo molilo je da mu se dodele voćne i šumske sadnice.
Dom kulture Cerra u Aleksandrovu
Konačno, završio se i Drugi svetski rat. Odmah, 1945. godine sprovode se nova agrarna reforma i kolonizacija. Urađeni su spiskovi spoljnih i unutrašnjih kolonista. Iz različitih razloga, neke od molbi za kolonizaciju odbijene su.
U centru Aleksandrova
Kraj četrdesetih godina bio je izuzetno napet. Osim poznate Rezolucije, zime su bile hladne - nedostajalo je ogrevno drvo. Zato je rađeno na obezbeđenju radne snage za seču šuma. Nije bilo ni dovoljno hrane, pa je razmatrano sprovođenje plana otkupa kukuruza. Tih godina u Aleksadrovu radila je Škole učenika u privredi.
Ovo je bio deo važnijih, ili običnih vesti od pre stotinak godina. Ako sačuvamo neke današnje, sasvim obične vesti, nekada i nekome biće sigurno zanimljive.
Zahvaljujem se:
- Ministarstvu kulture i informisanja Republike Srbije, koje je finansijski podržalo projekat "Zabroravljena arhitektura banatskih sokaka".
- Opštini Nova Crnja na pomoći tokom putovanja naseljima Nove Crnje.
- Etnografskom muzeju u Beogradu na stručnoj pomoći.
- Zahvaljujem se stanovnicima, koje sam upoznao, ili nisam sreo, na lepim kućama i sačuvanom, slikovitom ambijentu mesta.
Stavovi autora teksta i fotografija nužno ne izražavaju stavove Ministarstva kulture i informisanja RS i ustanova, koje su pomogle realizaciju projekta.
