Selo Vojvoda Stepa iz vremena osnivanja i posle
Selo Vojvoda Stepa naseljeno je u periodu 1919-1920. godine srpskim dobrovoljcima iz Prvog svetskog rata. Sećajući se ratnog komandanta, umesto imena Leonovac, selo su nazvali Vojvoda Stepa.
Spomenik Vojvodi Stepi u centru sela
Nakon završetka Prvog svetskog rata Banat je ušao u sastav nove države, Kraljevine Jugoslavije. Novu državu u Banatu dočekali su lokalni veleposednici, ali i veleposednici, različiti grofovi i baroni iz Austrije, Mađarske, Francuske i Italije. Na tadašnje posede grofovske porodice Čekonjić, u periodu 1919-1920. godina, doseljeni su kolonisti, poreklom iz Hercegovine, Crne Gore, Like i Bosne. U vreme naseljavanja, selo je po imenu sina grofa Čekonjića nazvano Leonovac.
Crkva svetog Vasilija Ostroškog iz 1939. godine
Većina kolonista bili su srpski dobrovoljci iz Prvog svetskog rata, učesnici borbi na Solunskom frontu. Sećajući se rata i ratnih komandanata srpske vojske, pokrenuta je inicijativa da se selo nazove po vojvodi Stepi Stepanoviću. O odnosu prema Stepi Stepanoviću svedoči predloženo ime. Dovoljno je samo: Vojvoda Stepa! U Vojvodi Stepi sećanja su još sveža, a prošla vremena čuva Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918. i njihovih potomaka i poštovalaca.
Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918. i njihovih potomaka i poštovalaca
Sećanje na Vojvodu Stepu
Urbanizacija Vojvode Stepe odvijala se po pravilima, ustanovljenim sredinom XVIII veka. Naselje je pravouganog oblika, ulice su široke i seku se pod pravim uglovima. U centru je park, u parku i oko parka su javne građevine.
Crkva svetog Vasilija Ostroškog iz 1939. godine
Nakon stotinak godina park još uvek postoji, a u centralnim ulicama su, na svakoj strani, dvostruki drvoredi lipe, kestena i drugog plemenitog drveta. Sasvim je moguće da je Vojvoda Stepa jedno od najzelenijih mesta u Banatu.
Centar Vojvode Stepe ovih godina
Jedna od prvih, a sačuvanih kuća u Vojvodi Stepi, je kuća Save Grubića. Izgrađena je 1924. godine. Predstavlja primer izuzetno lepe banatske kuće seoskog tipa, karakteristične za period kolonizacija i Banatske vojne granice iz XIX veka. Stilski može se svrstati u eklektiku. Plastične aplikacije grčkih stubova odvode u neoklasicizam, kalkan je blago izvijen, pa nagoveštava neobarok. Uokvireni prozori čine celinu sa vratima. Vrata su izrezbarena i završavaju se polukružnim, lepezastim ukrasom, imitacijom vitraža. Na osnovu uvučenog ulaza, procenjena debljina zidova je oko 50cm.
Kuća Save Grubića iz 1924. godine
Posebno je zanimljiv jedan potpuno originalan detalj na vrhu fasade: grb Kraljevine Jugoslavije. Konačno, bilo bi izuzetno lepo da se kuća obnovi i sačuva. U suprotnom, sasvim je izvesno, neće dočekati sledeću stogodišnjicu.
Grb Kraljevine Jugoslavije na kući Save Grubića iz 1924. godine
Tih godina u Vojvodi Stepi izgrađene su i jednostavnije kuće seoskog tipa, ali podjednako zanimljive i nakon stotinak godina.
Jednostavna kuća seoskog tipa
Novi stanovnici Banata prihvatili su tipologiju seoskih kuća, zasnovanu sredinom XVIII veka. Sastavni deo kuće je trem.
Trem, deo seoske kuće u Vojvodi Stepi
Javni objekti
Tridesete godine obeležio je niz važnih i zanimljivih događaja u Vojvodi Stepi. Između ostalog, 1930. ban Dunavske banovine usvojio je žalbu grofa Aleksandra Čekonjića. Odlučio je da kolonisti iz Vojvode Stepe isplate odštetu grofu za oduzeto zemljište, koje je već bilo zasejano. Tih godina veroučiteljima isplaćivan je honorar za nastavu veronauke, a 1934. godine Sokolsko društvo iz Vojvode Stepe uputilo je molbu za pomoć za podizanje Sokolskog doma.
Izuzetno lepa zgrada tadašnje Opštine završena je 1936. godine i nalazi se u parku, u centru sela.
Zgrada Opštine iz 1936. godine u centru Vojvode Stepe
Većina tadašnjih, javnih objekata u Vojvodi Stepi izgrađena je u periodu od desetak godina od zasnivanja naselja. Škola je počela da radi 1927. godine u postojećoj, vlastelinskoj zgradi. Već tada urađeni su planovi i počela je izgradnja nove škole. Novca, naravno, nikada nije bilo dovoljno, pa je 1934. godine Mesni školski odbor u Novoj Crnji slao molbe za pomoć za dovršenje školske zgrade u Vojvodi Stepi. Nakon inspekcijskog izveštaja, krajem avgusta 1936. godine, ban Dunavske banovine odobrio je izbor zemljišta za podizanje nove škole. Iste godine postojeća školska zgrada je porušena.
Crkva svetog Vasilija Ostroškog
Početni planovi za izgradnju crkve urađeni su 1930. godine. Međutim, porodice P. i M. žalile su se da će crkva da im zakloni kuće. Ne zna se da li je lokacija promenjena. Međutim, sačuvana je odluka bana Dunavske banovine, kojom je kolonistima i dobrovoljcima iz Vojvode Stepe odobrio pomoć od 20.000 dinara za izgradnju crkve.
Crkva svetog Vasilija Ostroškog iz 1939. godine
Projekat crkve, u srpsko-vizantijskom stilu, delo je izuzetnog arhitekte Đorđa Tabakovića (1897-1971). Crkva je završena 1939. godine.
Crkva u Vojvodi Stepi u srpsko-vizantijskom stilu projekat je arhitekte Đorđa Tabakovića
Unutrašnjost crkve potpuno je oslikana, prostor je uređen. Unutrašnjost crkve i fasada obnovljeni su 2004. godine.
Unutrašnjost crkve svetog Vasilija Ostroškog
Memorijalni park u Vojvodi Stepi
Deo parka u centru sela uređen je kao memorijalni park. Centralno mesto dodeljeno je spomeničkoj celini "Jugoslovenskim dobrovoljcima srpske vojske iz Prvog svetskog rata na večnoj straži uz svog vojvodu". Autor je vajar Nikola Kolja Milunovića (1935-2016). Spomenici su završen 1989. godine. Celinu čine skulptura Vojvode Stepe i zid sa imenima dobrovoljaca srpske vojske u Prvom svetskom ratu.
Spomenik Jugoslovenskim dobrovoljcima srpske vojske iz Prvog svetskog rata
Povodom 150 godina od rođenja vojvode Stepe Stepanovića izgrađena je spomen-česma. Česmu je 2006. godine podiglo Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918. i njihovih potomaka i poštovalaca iz Vojvode Stepe.
Spomen-česma podignuta 2006. godine
Selom je prošao Drugi svetski rat. U svakom ratu previše je stradalih. Sećajući se žrtava, u Vojvodi Stepi postavljene su spomen-ploče i podignuti su spomenici rođacima i susedima. Previše je imena za jedno malo mesto!
Spomen-ploča stradalim stanovnicima Vojvode Stepe u Drugom svetskom ratu
U parku je i skulptura, posvećena borcima iz Drugog svetskog rata.
Skulptura posvećena borcima iz Drugog svetskog rata
Spomenik je postavljen i Milu Martinoviću, koji je poginuo 28. februara 1944. godine.
Spomenik Milu Martinoviću
Deo boravka u Vojvodi Stepi može se provesti na obližnjem ribnjaku. O ribnjaku se stara Udruženje sportskih ribolovaca "Vojvoda Stepa", a upravlja Sportsko udruženje "Vojvoda Stepa". U jezeru ima šarana, amura, za koje važi pravilo: "Uhvati i pusti!", bele ribe - babuške, koja se može poneti. Radno vreme svakog dana je od 6h do 20h.
Ribnjak u Vojvodi Stepi
Zahvaljujem se:
- Ministarstvu kulture i informisanja Republike Srbije, koje je finansijski podržalo projekat "Zabroravljena arhitektura banatskih sokaka".
- Etnografskom muzeju u Beogradu na stručnoj pomoći.
- Opštini Nova Crnja na gostoprimstvu.
- Stanovnicima, koje sam upoznao, ili nisam sreo, na lepim kućama i sačuvanom, slikovitom ambijentu mesta.
Stavovi autora teksta i fotografija nužno ne izražavaju stavove Ministarstva kulture i informisanja RS i ustanova, koje su pomogle realizaciju projekta.
