Toba od vremena kolonizacije i posle
Toba je osnovana 1789. godine na grofovskom imanju. Imanje je često menjala vlasnike. Pripadalo je francuskim i italijanskim grofovima i baronima. A kada su prošli ratovi bila je deo nekoliko Jugoslavija.
Crkva Presvetog Trojstva, izgrađena 1873. godine
Toba (mađ. Tóba) relativno je mlado naselje. Formirano je na posedu grofova iz porodice Feraris, koje su otkupili od Komore. Naseljavanje Mađara počelo je 1789. godine. S obzirom na položaj i vreme nastanka, selo nije ušlo u sastav Banatske vojne granice. Do kraja Prvog svetskog rata vlasnici poseda u Tobi bili su francuski i italijanski grofovi i baroni.
Panorama Tobe
Urbanističko uređenje naselja urađeno je po pravilima, koja su primenjivana više od polovine XVIII veka u Banatu. Ulice su propisane širine i seku se pod pravim uglovima. Kuće su ušorene i prate regulacionu liniju ulice.
Seoska raskrsnica
U selu još uvek postoje prepoznatljive, banatske kuće, sazidane između dva rata. Fasada je jednostavna, sa malo plastičnih aplikacija, najčešće u formi klasičnih, neogrčkih stubova. Kalkani su malo izvijeni, tek da nagoveste uticaj neobarok.
Lep primer tradicionalne banatske kuće
Zanimljivi su ulazi u kuće. U odnosu na fasadu uvučeni su za debljinu zida i završavaju se polukružno. Od trotoara su izdignuti za nekoliko stepenika.
Primer kuće seoskog tipa u Tobi
Vrata su ponekad izrezbarena. Kod starijih i luksuznijih vrata, postoji dekorativni deo u obliku lepeze. Na osnovu ulaza, procenjena debljina zidova je oko 50cm.
Dekorisana vrata kuće u Tobi
U prošlim vremenima kapije najčešće su dekorisane delovima od kovanog gvožđa. Zastupljeni su apstraktni oblici, a ređe i floralni motivi.
Lepa kapija sa delovima od kovanog gvožđa i cvetnom aplikacijom
Najveći broj sačuvanih kuća u Tobi su jednostavne kuće seoskog tipa. Jedna od lepih kuća varškog tipa u Tobi postavljena je uz ulicu po dužini, oko prozora je plastika, u formi okvira.
Kuća varoškog tipa u Tobi
Javni objekti
Planovi osnivanja i urbanizacije banatskih sela iz XVIII veka obavezno su uključivali javne objekte, namenjene zadovoljenju obrazovnih, kulturnih i verskih potreba. Koje će škole i crkve da se grade zavisilo je od nacionalne pripadnosti stanovništva. Većina stanovništva Tobe bila je katoličke veroispovesti. Posle izgradnje manje kapele, 1873. godine završena je postojeća katolička crkva Presvetog Trojstva.
Katolička crkva Presvetog Trojstva u Tobi
Crkva je izgrađena u neogotičkom stilu, sa visokim tornjem, oštrim i strogim oblicima.
Ulaz u crkvu Presvetog Trojstva u Tobi
Ispred crkve je krst, koji su donirao 1922. godine Janoš Varga sa porodicom.
Donirani krst na ulazu u crkvu Presvetog Trojstva u Tobi
Po završetku Drugog svetskog rata, istovremeno sa obnovom zemlje, privrede i poljoprivrede, radilo se na obrazovanju seoskog stanovništva. Tako je Prvi petogodišnji plan predviđao izgradnju oko 1500 zadružnih domova, koji bi trebalo da budu centri opismenjavanja, kulturnog i političkog života sela. Korišćeni su tipski projekti, prilagođeni okruženju, raspoloživim materijalima i zanatskim veštinama meštana. Jedan od zadružnih domova sagrađen je i u Tobi.
Ovih godina najveći broj nekadašnjih zadružnih domova je oronuo, neki su porušeni, a retke meštani održavaju i koriste. Stanovnici Tobe, međutim, još uvek čuvaju i koriste svoj dom.
Zadružni dom u Tobi
U centru Tobe, 7. jula 1985. godine, otvoren je spomen-park, posvećen stanovnicima Tobe, stradalim u Drugom svetskom ratu.
Spomen-park u Tobi
Na obelisku je ploča, s imenima žrtava. Previše za jedno malo selo!
Obelisk sa imenima žrtava
Na putu za Tobu
Toba je od Nove Crnje udaljena oko 7km i desetak minuta vožnje. Na putu prema Tobi je zavetni krst, koji je 1925. godine podigla porodica Antona Šona.
Zavetni krst na putu za Tobu
U blizini sela je njiva, sa zasadom koji se retko viđa. Reč je proizvodnji semana crnog luka: semenca.
Semenac - seme crnog luka
Leti je Toba utonula u zelenilo. Osim table s imenom sela, ništa drugo ne nagoveštava početak sela.
Ulazak u Tobu
Zahvaljujem se:
- Ministarstvu kulture i informisanja Republike Srbije, koje je finansijski podržalo projekat "Zabroravljena arhitektura banatskih sokaka".
- Etnografskom muzeju u Beogradu na stručnoj pomoći.
- Opštini Nova Crnja na pomoći tokom putovanja naseljima Nove Crnje.
- Zahvaljujem se stanovnicima, koje sam upoznao, ili nisam sreo, na lepim kućama i sačuvanom, slikovitom ambijentu mesta.
Stavovi autora teksta i fotografija nužno ne izražavaju stavove Ministarstva kulture i informisanja RS i ustanova, koje su pomogle realizaciju projekta.
